Dieta powinna być eliminacyjna, której zadaniem jest dostarczenie pełnowartościowych potraw z wyłączeniem z diety białka roślinnego tj. glutenu zawartego w zbożach i produktach pochodnych. O całkowitej kaloryczności ok. 2000 kcal na dobę. Stosowanie diety jest uzasadnione w przypadkach nietolerancji glutenu ze względu na brak możliwości przetworzenia przez organizm i występowanie objawów chorobowych.
Dieta powinna być zbilansowana, urozmaicona, uwzględniająca produkty pochodzące z różnych grup żywności oraz dobrze akceptowana.
ZALECENIA I UWAGI
Jedz regularnie. Posiłki spożywaj 4-5 razy dziennie, małe objętościowo o stałych porach. Potrawy nie powinny być zbyt gorące ani zbyt zimne.
Technologia produkcji potraw może obejmować dowolne termiczne procesy technologiczne: smażenie, pieczenie, duszenie, gotowanie, gotowanie na parze.
Spożywane produkty nie mogą zawierać glutenu. Do produktów zawierających gluten należą przede wszystkim środki spożywcze wyprodukowane na bazie surowców zbożowych, pochodzących z pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa, takie jak : bułki, chleb pszenny, pszenno-żytni, żytni, razowy, pieczywo chrupkie, pumpernikiel, a także kasze ( manna, jęczmienna, perłowa, pęczak ), makarony, płatki owsiane, otręby i kiełki z tych zbóż.
Zupy, sosy i potrawy podprawia się zasmażkami lub zawiesinami z wody i mąki bezglutenowej (kukurydzianej, ziemniaczanej, ryżowej, gryczanej, z amarantusa, sojowej , cieciorki, tapioki ).
Warzywa i owoce ( wszystkie gatunki ) mogą być spożywane w postaci świeżej, surowej, mrożonej, konserwowanej, w postaci sałatek, surówek.
Wybierając produkty należy dokładnie czytać informacje o składzie na opakowaniu. Szczególną ostrożność należy zachować przy wybieraniu koncentratów, konserw, półproduktów, dań gotowych, gdyż one często zawierają gluten.
Należy szukać takie produkty bezglutenowe, które są oznakowane symbolem graficznym np. znak przekreślonego kłosa, gluten free", "glutenfrei", "senza glutine" - przy produktach zagranicznych
W przetwory mięsne, takie jak wędliny, szynki, kiełbasy, najlepiej zaopatrywać się u znanych producentów, którzy nie dodają surowców zawierających gluten. Najlepiej wytwarzać je samemu ze świeżego mięsa w domowych warunkach.
Dietę warto też wzbogacić w suszone owoce, orzechy, ziarna słonecznika, sezamu czy pestki dyni, które dostaczają błonnika pokarmowego, a także składników mineralnych i witamin.
Potrawy należy przyprawiać solą, pieprzem, chili, ziołami, sokiem z cytryny, cynamonem, gałką muszkatołową.
Przykładowe jadłospisy
ŚNIADANIE |
OBIAD |
PODWIECZOREK |
KOLACJA |
bawarka, chleb kukurydziany, masło, ser biały z rzodkiewką, sałata zielona/pomidor |
koperkowa z ziemn., bitki wołowe , ćwikła , kasza gryczana, kompot |
budyń śmietank. z sokiem z owoców leśnych |
herbata, pieczywo ryżowe, masło, schab wędzony domowy, pomidor |
herbata z cytryną,bułka gryczna, masło, pasta z awokado z czosnkiem, papryka czerwona |
ryżowa, udko z kurcz. piecz., surówka z białej kapusty, ziemniaki, kompot |
sałatka owocowa (banan,arbuz,kiwi, żurawina) |
herbata zielona, piecz.chrupkie kukurydz.,masło, pasta mięsna z jarzynami |
mleko, bułka sojowa, masło, miód naturalny, owoc |
barszcz z ziemn., wieprzow. dusz., makaron z mąki kukur. warzywa z wody , kompot |
biszkopt (z mąki ziemniacz.), mus jabłkowy |
herbata owoc.,pieczywo ryżowe, masło, baleron wędzony domowy, sałatka z pomidora i ogórka kisz. |
bawarka, chleb grycz., masło, pasta z twarogu i tuńczyka, ogórek zielony |
kalafiorowa z ziemniakami, placek z cukini po węgiersku, mizeria, kompot |
kisiel z truskawkami |
herbata z cytr.,chleb kukurydz., masło, klops wieprzowy, sałata lodowa |
herbata owoc.,bułka gryczana, masło, jajecznica ze szczyp., papryka żółta |
pomidor.z ryżem, rolada z piersi z kurcz.,sałatka z kap. czerw.,kluski śląskie,kompot |
kefir z owocami suszonymi, banan |
herbata, ryż z jabłkami ,tłuszczem i cukrem |
herbata, musli z płatków kukurydzianych na mleku zdodatkiem owoców suszonych |
zupa krem z dyni z upraż. pestkami ,gołąbki z mięsem, sos pieczarkowy, kompot |
ciastka bezgluten., sok marchwiowo- jabłkowy |
herbata ziel.,bułka gryczana, masło, polędwica domowa, sałatka jarzynowa |
mleko, chałka sojowa, masło, powidła śliwkowe, owoc |
krupnik z kaszą grycz., ryba po grecku w jarzynach, ziemniaki, kompot |
galaretka owocowa z malinami |
herbata z cytryną, omlet z mąki kukurydzianej ze szpinakiem, sałata rzymska, pomidorki koktajl. |
Produkty i potrawy wskazane i przeciwskazane w diecie bezglutenowej
PRODUKTY I POTRAWY |
ZALECANE |
PRZECIWSKAZANE |
napoje |
mleko świeże, w proszku, skondensowane,bawarka, śmietana, kefir, maślanka, jogurt naturalny, herbata, herbaty owocowe, ziołowe, kawa naturalna, soki, wody mineralne, kompoty, napary z ziół |
napoje czekoladowe, kawa zbożowa, kakao owsiane, napoje ze słodem z jęczmienia lub innych zbóż zawierających gluten, piwo i alkohole „kolorowe”, jogurty owocowe, maślanki owocowe, |
produkty zbożowe |
zboża naturalnie niezawierające gluten : ryż biały, brązowy, kukurydza, gryka, proso, amarantus, teff, soja, sorgo, quinoa, komosa ryżowa, mąki i kasze ze zbóż naturalnie bezglutenowych ( kasza jaglana z prosa, gryczana, sojowa, ryżowa ), płatki ryżowe,skrobia kukurydziana,, ryżowa, z tapioki, gotowe mieszanki mączne bezglutenowe,pieczywo i makarony z mąk bezglut., kaszki dla dzieci ryżowe i kukurydziane, chrupki kukurydziane, popcorn, bułka tarta bezglutenowa |
pszenica, pszenżyto, jęczmień, żyto, zwykły owies, mąka pszenna, żytnia, jęczmienna, płatki pszenne, jęczmienne, żytnie, owsiane, kasza manna, jęczmienna (pęczak, perłowa, mazurska), kuskus, kasze owsiane, kaszki błyskawiczne zbożowe, mleczno-zbożowe, makaron pszenny, żytni, pierogi, pyzy, kopytka, naleśniki, pieczywo - każde, które nie jest oznaczone jako bezglutenowe (chleb biały, razowy, bułki, bagietki, maca, pumpernikiel, pieczywo chrupkie, precle), cukiernicze pieczywo suche (herbatniki, ciastka, wafle, biszkopty, pierniki, suchary, paluszki itp.), ciasta, ciastka, drożdżówki, pizza, bułka tarta |
dodatki do pieczywa |
nieprzetworzony ser biały, żółty, wędliny, kiełbasy, szynki (wytwarzane w domowych warunkach), jajka, pasty z jaj, pasty mięsne, jarzynowe, musy, dżemy, marmolady, powidła, miód naturalny |
serki topione, tanie sery żółte ( tzw. wyroby seropodobne ), gotowe sery białe do serników, sery z niebieską pleśnią, kiełbasy, wędliny ( także te wysokogatunkowe np. polędwica, szynka),wędliny podrob.(pasztetowa, pasztet), salceson, parówki, konserwy rybne i mięsne |
tłuszcze |
masło, margaryna, smalec, boczek i słonina wędzona domowa, olej roślinny, oliwa z oliwek |
olej z kiełków pszenicy |
zupy i sosy |
domowe zupy i sosy ze świeżych i mrożonych warzyw z dozwolonych produktów |
zupy w proszku ( instant ), kostki bulionowe, zupy i sosy zaprawiane mąką,zupy z makaron., z lanym ciastem, żurek, barszcz biały |
dodatki do zup |
ryż biały, brązowy i dziki, kasza jaglana, gryczana, ziemniaki, suche nasiona roślin strączkowych |
kasza manna, jęczmienna, lane ciasto, grzanki, kluski francuskie, kluski kładzione, makarony |
mięso, drób, ryby |
świeże nieprzetworzone mięso, ryby, owoce morza, drób |
budynie mięsne,pulpety mięsne,kotlety mielone, zrazy,kaszanka, hamburgery, panierki do mięs i ryb, oraz potrawy panierowane |
potrawy półmięsne i bezmięsne |
risotto z mięsem, z warzywami, gołąbki, potrawy na bazie mąk bezglutenowych : łazanki z kapustą, bigos, fasolka po bretońsku, naleśniki, makaron z serem, kluski śląskie, ryż z jabłkami, omlety |
wszystkie potrawy półmięsne i bezmięsne na bazie mąk zawierających gluten |
warzywa i przetwory z warzyw |
wszystkie warzywa świeże, mrożone, w postaci sałatek, surówek, kiszone, konserwowane (bez dodatków ), strączkowe ( soczewica, groch, fasola, cieciorka , cietrzewica ), ziemniaki, orzechy |
warzywa smażone, panierowane, sałatki z majonezem i dresingami o nieznanym składzie, przeciery pomidorowe, niektóre fasole w puszkach, marynaty |
owoce |
wszystkie owoce : świeże, mrożone, w postaci sałatek, konserwowane |
wsady owocowe |
cukier, słodycze, desery |
cukier, kisiele i budynie domowe z mąki ziemniacz., galaretki owocowe, bezy, landrynki, kompoty, ciasta i ciastka przygotowane z dozwolonych produktów, ciastka i ciasta gotowe bezglutenowe
|
czekolady, batony, nadziewane cukierki, żelki, wafle, gumy do żucia, gotowe budynie ( mogą zawierać mąkę pszenną ), lody, ciasta i ciastka przygotowane z dodatkiem niedozwolonych zbóż , z niedozwolonym proszkiem do piecz., cukier waniliowy, słód jęczmienny, chipsy |
przyprawy |
sól, pieprz, chili, ocet winny, jabłkowy, sok z cytryny, zielona pietruszka, zielony koperek, szczypiorek, majeranek, zioła, cynamon, gałka muszkatołowa |
vegeta, papryka słodka, keczup, musztarda, majonez, mieszanki przyprawowe, sosy w proszku,gotowe dipy,sosy sojowe, pomidorowe, curry, dresingi, kwasek cytrynowy |
inne |
proszek do piecz.bezglutenowy, soda spożywcza, drożdże |
zwykły proszek do piecz., opłatki świąteczne, preparaty do odchudzania, niektóre leki i preparaty wielowitaminowe, niektóre aromaty |
Opracowały dietetyczki szpitalne: Bożena Puda, Martyna Wachtarczyk