a) obuwie noszone przez chorych na cukrzycę, zwłaszcza tych, u których już występują zaburzenia unerwienia i ukrwienia stóp, powinno być wygodne, szerokie i wykonane ze skóry.
Zespół stopy cukrzycowej (ZSC) to poważne powikłanie niewyrównanej cukrzycy, które w konsekwencji może prowadzić nawet do amputacji kończyny. Najczęstsze zmiany patologiczne pojawiające się na stopach osób z cukrzycą to owrzodzenia, infekcje tkanek miękkich oraz destrukcja tkanek głębokich jak np. kości. Ze względu na patogenezę można rozróżnić ZSC
- neuropatyczny,
- niedokrwienny,
- mieszany.
Jak powstaje stopa cukrzycowa?
Stopa cukrzycowa powstaje w wyniku współistnienia trzech elementów.
- Uszkodzenie nerwów przez które chory nie odczuwa bólu, a zatem nie dociera do niego wiele ważnych informacji. Nie czuje ucisku zbyt ciasnego obuwia, przedmiotu, który wpadł do buta, ani tego, że chodząc boso, nastąpił na leżący na podłodze kawałek szkła albo inny ostry przedmiot. Wszystko to może prowadzić do uszkodzenia stopy, jej otarcia lub owrzodzenia. Chory nie odczuwa również we właściwy sposób temperatury, dlatego łatwo o oparzenie nogi, np. w wyniku ogrzewania stóp przy grzejnikach lub kąpieli w zbyt gorącej wodzie.
- Upośledzenie ukrwienia do którego dochodzi wskutek zwężenia tętnic o różnej średnicy, najczęściej drobnych. Zwężenie to powoduje zmniejszenie przepływu krwi, niedokrwienie stóp i innych części kończyn dolnych, co znacznie utrudnia gojenie.
- Zbyt duże obciążenie różnych okolic stopy, wynikające z nieprawidłowego sposobu stawiania stopy podczas chodzenia i zmiany jej kształtu. W miejscach nacisku tworzą się odciski, w których najczęściej powstają owrzodzenia. Do mechanicznego uszkodzenia stopy, spowodowanego na przykład zbyt ciasnym obuwiem lub ostrym przedmiotem w bucie czy na podłożu, szczególnie często dochodzi u chorych, którzy cierpią na uszkodzenie nerwów i związane z tym upośledzenie odczuwania bólu.
Zapobieganie powstawaniu stopy cukrzycowej
- Wyrównanie cukrzycy (utrzymywanie stężenia glukozy we krwi w zalecanych granicach, oraz regularne pomiary).
- Stosowanie diety cukrzycowej (poinformowanie pacjenta o możliwości skorzystania z usług dietetyka).
- Codzienne oglądanie stóp, zarówno ich części grzbietowej oraz podeszwowej, jak i przestrzeni międzypalcowych, pozwala to zauważyć pęknięcia skóry, rogowacenie, odciski, owrzodzenia i zmiany zabarwienia. W przypadku trudności można użyć lusterka.
- Higiena stóp:
- zalecane jest codziennie mycie stóp w letniej wodzie, z użyciem na przykład szarego mydła.
- umyte stopy należy starannie osuszyć i dokładnie wytrzeć, zwłaszcza między palcami, a następnie natłuścić kremem, przede wszystkim w miejscach, gdzie naskórek jest zgrubiały. Jeśli skóra jest wilgotna, można użyć niewielkiej ilości talku.
- nie wolno korzystać z pumeksu, maści na odciski czy chemicznych środków używanych przez osoby zdrowe.
- należy obcinać paznokcie równo z czubkiem palca, niezbyt krótko. Wrastającym paznokciem powinien się zająć specjalista.
- Noszenie odpowiedniego obuwia, wkładek oraz skarpet:
- obuwie noszone przez chorych na cukrzycę, zwłaszcza tych, u których już występują zaburzenia unerwienia i ukrwienia stóp, powinno być wygodne, szerokie i wykonane ze skóry.
- najlepiej, by buty miały wysokie nosy, pozwalające na swobodne ułożenie w nich stopy.
- wskazane jest noszenie obuwia w rozmiarze o jeden większym niż rozmiar stóp.
- do butów trzeba dobrać specjalistyczne wkładki, pozwalające na odciążenie określonych okolic stopy.
- przed założeniem butów należy sprawdzić, czy nie ma w nich jakiegoś przedmiotu (np. kamienia).
- butów nie można zbyt ciasno sznurować, a ze względu na ryzyko otarcia nie powinno się również wkładać ich na gołe stopy.
- najlepiej używać bawełnianych skarpet bez szwów.
- Ze względu na możliwość urazu niewskazane jest chodzenie boso.
- Nie wolno ogrzewać nóg przy grzejnikach ani używać poduszek elektrycznych i termoforów. Te środki ostrożności dotyczą szczególnie stopy pozbawionej czucia bólu i temperatury.
- Rozsądnie dawkowany wysiłek fizyczny, np. spacery, poprawia ukrwienie stóp. Pacjenci, u których występują zaburzenia unerwienia i ukrwienia, powinni skonsultować z lekarzem rodzaj i czas aktywności fizycznej.
- Modzele oraz wrastające paznokcie mogą doprowadzić do powstania owrzodzeń i infekcji stóp. Należy podkreślić, że usuwaniem tych zmian powinny się zajmować jedynie osoby kompetentne i doświadczone w opiece nad chorymi na cukrzycę.
Opracowała: Grażyna Rakus
