Cukrzyca – to choroba metaboliczna charakteryzująca się podwyższonym poziomem glukozy we krwi, wynikająca z defektu działania lub wydzielania insuliny.
Przewlekle podwyższony poziom cukru we krwi prowadzi do zaburzenia czynności lub uszkodzenia niektórych narządów a w szczególności: oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych.
Pacjent chory na cukrzycę powinien czynnie zaangażować się w proces terapeutyczny.
1. Prowadzić samokontrolę:
- Wykonywać pomiary glikemii za pomocą glukometru- należy założyć i systematycznie prowadzić dzienniczek samokotroli w formie książeczki lub w wersji elektronicznej, w którym należy odnotowywać wykonane pomiary glikemii.
- Pomiar glikemii z użyciem glukometru:
- W glukometrze ustawić aktualną datę i godzinę w celu transmisji danych.
- Sprawdzić datę ważności pasków testowych(przy pierwszorazowym otwarciu opisać opakowanie datą otwarcia).
- Umyć starannie ręce ciepłą wodą z mydłem i dokładnie osuszyć.
- Nie stosować środków dezynfekcyjnych.
- Umieścić pasek testowy w glukometrze.
- Nakłuć boczną powierzchnię opuszki palca na odpowiednią głębokość oszczędzając kciuki i palce wskazujące.
- Nałożyć kroplę krwi na pasek testowy, bądź przyłożyć kroplę do końcówki paska, po pojawieniu się na ekranie glukometru ikony powiadamiającej.
- Do pomiaru należy użyć pierwszej kropli krwi, gdyż wielokrotne wyciskanie powoduje rozcieńczenie jej płynem tkankowym.
- Zabezpieczyć miejsce nakłucia czystym gazikiem.
- Do nakłucia bocznej powierzchni palca używać nakłuwacza osobistego lub jednorazowego.
- Przy użyciu nakłuwaczy jednorazowych bezpiecznie wyrzucić zużyty nakłuwacz do pojemnika chroniącego przed zakłuciem się innych osób.
- Kontrolować ciśnienie tętnicze krwi – należy systematycznie dokonywać pomiaru ciśnienia tętniczego krwi, gdyż nieleczone nadciśnienie zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań cukrzycowych (udar mózgu, zawał serca).
- Kontrolować masę ciała- pomiaru należy dokonywać jeden raz w tygodniu celem uniknięcia niekontrolowanego przyrostu masy ciała.
Kontrolować mocz w kierunku obecności glukozy i ciał ketonowych – pomiarów tych należy dokonywać za pomocą enzymatycznych testów paskowych przy glikemii:
W cukrzycy typu 1 – powyżej 200 mg%.
W cukrzycy typu 2 – powyżej 300 mg%.
U kobiet w ciąży – codziennie rano na czczo.
- Oglądać i pielęgnować stopy i paznokcie- w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia zespołu stopy cukrzycowej.
Należy: - Unikać chodzenia boso, w skarpetach bez obuwia w domu i poza nim.
- Nie nosić butów zbyt ciasnych, z szorstkimi krawędziami i nierównymi szwami.
- Przed założeniem obuwia sprawdzić wzrokowo i ręcznie wnętrze buta pod kątem obecności ciał obcych (np. kamieni).
- Nosić skarpetki/rajstopy bezszwowe, bezuciskowe oraz codziennie ich zmieniać.
- Dokładnie osuszać stopy między palcami i stosować preparaty pielęgnacyjne do skóry i paznokci o zawartości 10% lub 25% mocznika( w zależności od problemu).
- Nie stosować do ogrzewania stóp butelek z gorącą wodą ani grzejników.
- Nie używać samodzielnie środków chemicznych do usuwania modzeli, odcisków, zrogowaceń ani nie wykonywać tego manualnie. Starać się korzystać z usług specjalisty – podologa.
- Skracać paznokcie „na prosto”, niezbyt krótko aby zapewnić ochronę opuszki przez paznokieć.
- Stosować obuwie ochronne na basenach, w saunach, w salach ćwiczeń celem ochrony przed florą grzybiczą.
- Stosować zarówno obuwie jak i skarpety z materiałów naturalnych zapewniających właściwą wentylację i ochronę przed przegrzaniem.
- W trakcie wykonywania toalety stóp dokładnie ich kontrolować pod kątem otarć, przebarwień, uszkodzeń ( w razie trudności poprosić o pomoc osoby bliskie).
- Znać objawy hipoglikemii ( zbyt niskiego poziomu glikozy) i sposoby zapobiegania im – kiedy poziom cukru ulega zbytniemu obniżeniu większość pacjentów odczuwa charakterystyczne objawy fizyczne i psychiczne pod postacią:
- Intensywnego pocenia.
- Drżenia mięśniowego.
- Uczucia głodu.
- Bladości skóry.
- Drgawek.
- Zaburzenia czucia.
- Uczucia zmęczenia.
- Przyspieszonej akcji serca.
- Uczucia drętwienia bądź mrowienia w okolicy ust.
- Niewyraźnego widzenia.
- Bełkotliwej mowy.
Po stwierdzeniu powyższych objawów należy jak najszybciej:
- Oznaczyć poziom glikemii na glukometrze (jeżeli to możliwe)
- Gdy poziom cukru jest mniejszy niż 70mg% spożyć doustnie
- 15g glukozy w postaci np. tabletki zawierającej glukozę, szklanki soku owocowego, pół szklanki coca-coli.
- Nie zaleca się przyjmowania produktów zawierających tłuszcz np. czekolada.
- Po 15 minutach od przyjęcia glukozy oznaczyć ponownie poziom cukru
- (jeżeli to możliwe).
- Jeśli wartości glikemi się podnoszą należy spożyć węglowodany złożone (np. kanapkę) lub przyspieszyć planowany na później posiłek.
- Odnotować w dzienniczku objawy, poziom glikemii i rodzaj przyjętych węglowodanów.
- Poinformować osoby bliskie lub opiekunów o wystąpieniu hipoglikemii.
- Starać się ustalić przyczyny niedocukrzenia.
2. Prowadzić zdrowy styl życia
- Dieta - to niezwykle istotny element leczenia cukrzycy. Powinna mieć charakter indywidualny i uwzględniać choroby współistniejące.
Jej celem jest utrzymanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi, optymalnej wartości lipidów i ciśnienia tętniczego.
Dlatego wskazane jest: - Unikanie węglowodanów prostych.
- Spożywanie posiłków częściej w regularnych odstępach.
- Unikanie spożywania napojów alkoholowych.
- Aktywność fiznyczna- ma korzystny wpływ na kontrolę glikemii, sprzyja zmniejszeniu tkanki tłuszczowej, zmniejsza ryzyko chorób układu krążenia, rozwija i usprawnia układ ruchu, poprawia odporność organizmu, zmniejsza zagrożenie osteoporozą, poprawia funkcję układu pokarmowego i korzystnie wpływa na nastrój i umiejętność radzenia sobie ze stresem.
Ćwiczenia powinny być dostosowane do własnych możliwości i kondycji fizycznej. Przed rozpoczęciem regularnych ćwiczeń należy się skonsultować z lekarzem prowadzącym.
Zalecane formy aktywności to:
- Ogólnousprawniająca gimnastyka na powietrzu lub w środku.
- Chodzenie po schodach.
- Pływanie.
- Jazda na rowerze.
- Nordic-walking.
- Łyżwiarstwo.
- Taniec.
Należy unikać:
- Szybownictwa.
- Wspinaczek.
- Boksu.
- Sportów motorowych.
- Podnoszenia ciężarów.
Podejmując wysiłek fizyczny dobrze jest:
- Nosić na ręce opaskę informującą o cukrzycy.
- Oznaczyć glikemię przed, w trakcie i po wysiłku.
- Nosić przy sobie produkt na niedocukrzenie.
- Pamiętać o prawidłowym obuwiu i skarpetach.
- Pić wodę lub napoje ubogokaloryczne.
- Nie podejmować wysiłku fizycznego przy glikemii poniżej, 70mg% lub powyżej 250mg%.
3. Przyjmować systematycznie zalecone przez lekarza leki doustne i/lub insulinę
Zalecone leki i/lub insulinę należy przyjmować systematycznie zgodnie z zaleceniami lekarza.
Pacjenci wymagający podawania inuliny powinni przestrzegać następujących zasad:
- Przed przystąpieniem do wykonania iniekcji umyć ręce wodą z mydłem.
- Przygotować wstrzykiwacz z insuliną - zdjąć nasadę wstrzykiwacza, zdezynfekować gumowy korek na fiolce z insuliną, po wyschnięciu założyć jałową igłę, następnie wypełnić igłę inusliną poprzez wystrzyknięcie kilku jednostek insuliny.
- Przygotować insulinę- sprawdzić nazwę, wygląd, ustawić zalecaną dawkę i w przypadku insuliny mętnej delikatnie ją wymieszać.
- Wybrać miejsce podania insuliny:
- Krótkodziałająca- ramię lub brzuch.
- Długodziałająca - udo pośladek.
- Unieść fałd skórny.
- Wprowadzić igłę w środek fałdu pod kątem 90° lub 45°.
- Trzymając fałd wstrzyknąć inuslinę.
- Po wstrzyknięciu policzyć do "10 i wysunąć igłę".
- Puścić fałd skóry.
- Miejsca wstrzyknięć insuliny zmieniać regularnie.
- Nie podawać insuliny w miejsca zmienione chorobowo (siniaki, blizny, przerost, zanik tkanki).
- Wstrzykiwacz z wkładem przechowywać w temperaturze pokojowej
- (8-20°C) przez 28 dni, natomiast zapas insuliny w lodówce (2-8°C).
- Nie podawać insuliny bezpośrednio wyciągniętej z lodówki (odczekać 1-2 godzin).
- Do każdego rodzaju insuliny należy użyć innego pena.
- Każdy pen należy opisać (imieniem, nazwiskie, datą włożenia wkładu).
- Przy przestrzeganiu zasad higieny skóra przed iniekcją nie wymaga dezynfekcji.
Literatura:
- Diabetologia praktyczna 2021, tom7 nr1.
- Praktyczne zalecenia w pielęgniarskiej i położniczej opiece diabetologicznej 2020.
Opracowała: Chmiel Joanna
