Nadciśnienie tętnicze to choroba charakteryzująca się podwyższonym ciśnieniem krwi, czyli ciśnieniem tętniczym o wartości 140/90 mm Hg lub więcej. Chorobę tę rozpoznaje się na podstawie kilkukrotnych pomiarów ciśnienia krwi, wykonywanych zazwyczaj w kilkudniowych lub kilkutygodniowych odstępach.
Nadciśnienia tętniczego nie można zdiagnozować, opierając się na pojedynczym pomiarze ciśnienia krwi.
U większości chorych nie stwierdza się konkretnej przyczyny rozwoju nadciśnienia tętniczego. Na jego podwyższone wartości może wpływać wiele czynników:
- dziedziczna skłonność
- otyłość, zwłaszcza tzw. otyłość brzuszna (zwiększenie obwodu brzucha)
- duże spożycie soli
- proces starzenia się organizmu.
W zależności od przyczyny wywołującej wzrost ciśnienia tętniczego, chorych dzieli się na dwie grupy:
- u zdecydowanej większości pacjentów (ponad 90%) występuje tzw. nadciśnienie pierwotne, inaczej zwane samoistnym, co oznacza, że przyczyna nadciśnienia jest złożona i jeszcze nie w pełni poznana – wskazuje się na udział genów, środowiska, diety, stresu i stylu życia
- u 5–10% chorych na nadciśnienie tętnicze stwierdza się tzw. nadciśnienie wtórne zwane też objawowym. U tych chorych podwyższone ciśnienie tętnicze jest tylko objawem innej choroby, dotyczącej najczęściej nerek, dużych tętnic lub zaburzeń czynności gruczołów wydzielających substancje regulujące wysokość ciśnienia krwi (np. choroby tarczycy, przytarczyc, nadnerczy). Właściwie przeprowadzone badania umożliwiają wykrycie i usunięcie przyczyny wywołującej wzrost ciśnienia krwi, a tym samym wyleczenie i trwałe uzyskanie prawidłowego ciśnienia tętniczego.
Jak często występuje nadciśnienie tętnicze?
Nadciśnienie tętnicze jest chorobą częstą, w populacji ogólnej dorosłych Polaków <80. rż. Występuje u 32% osób (czyli mniej więcej u co trzeciej osoby). Częściej chorują mężczyźni.
Jak rozpoznać nadciśnienie tętnicze?
Najprostszy sposób wykrycia choroby to systematyczny pomiar ciśnienia tętniczego.
Stwierdzenie w jednorazowym, przygodnym pomiarze umiarkowanie podwyższonego ciśnienia krwi nie zawsze świadczy o nadciśnieniu tętniczym , ale powinno skłonić pacjenta do wykonania dalszych pomiarów oraz zgłoszenia się do lekarza w celu przeprowadzenia właściwej oceny wysokości ciśnienia tętniczego.
Osoba, u której stwierdzono nadciśnienie tętnicze, powinna się zaopatrzyć w aparat do pomiaru ciśnienia i nauczyć (pod kierunkiem lekarza lub wyszkolonej pielęgniarki) samodzielnie mierzyć ciśnienie krwi. Samodzielne pomiary ciśnienia tętniczego są bardzo ważne, dlatego lekarz przy podejrzeniu nadciśnienia zaleca pacjentowi prowadzenie dzienniczka pomiarów ciśnienia. Ważna jest także technika wykonania pomiaru ciśnienia. Oprócz pomiarów domowych, lekarz na wizycie także dokonuje pomiaru ciśnienia tętniczego.
Jakie zagrożenia wynikają z nadciśnienia tętniczego?
Nadciśnienie tętnicze na ogół przez długi czas nie powoduje dolegliwości (czasem może powodować objawy, które trudno pacjentowi powiązać z nadciśnieniem, np. ból głowy lub łatwość męczenia się), rozwija się skrycie i po latach prowadzi do niekorzystnych zmian w sercu (np. zawału lub niewydolności serca), mózgu (udaru mózgu), a także w naczyniach krwionośnych i nerkach. Uszkadzając niektóre narządy, podwyższone ciśnienie krwi zaburza ich funkcję, czyli prowadzi do rozwoju tzw. powikłań narządowych nadciśnienia tętniczego. Obecność powikłań (przerost mięśnia sercowego, pogorszenie wydolności nerek, rozwój zmian miażdżycowych) ocenia się, wykonując badania dodatkowe.
Pamiętaj!
Szczególnie niebezpieczne jest nadciśnienie tętnicze niewykryte lub nieleczone.
Na czym polega leczenie nadciśnienia tętniczego?
U zdecydowanej większości chorych leczenie polega na stosowaniu leków obniżających ciśnienie krwi. Zaleca się także modyfikację dotychczasowego stylu życia.
Zmiany stylu życia, na które powinieneś się zdecydować, jeśli chorujesz na nadciśnienie tętnicze:
- schudnij i/lub utrzymuj właściwą masę ciała; obwód Twojego brzucha (talii) nie może przekraczać 88 cm (kobiety)/102 cm (mężczyźni)
- ogranicz spożycie soli kuchennej do <6 g na dobę (6 g = 1 łyżeczka), nie dosalaj potraw, unikaj produktów konserwowanych związkami sodu
- zmień dietę – ogranicz spożycie tłuszczów zwierzęcych, jedz więcej warzyw, owoców (bogatych w potas) i ryb
- rzuć palenie, unikaj biernego narażenia na dym tytoniowy
- ogranicz spożycie alkoholu
- zwiększ swoją aktywność fizyczną – spaceruj, pływaj, zacznij jeździć na rowerze, codziennie, systematycznie podejmuj wysiłek o umiarkowanej intensywności przez 30–45 minut.
Jak się odżywiać?
- Zastąp sól innymi przyprawami – np. pieprzem czy przyprawami korzennymi. Pamiętaj, że sól jako tani i powszechnie dostępny konserwant jest dodawana do większości przetworzonych produktów spożywczych, w tym pieczywa, serów i wędlin. Unikaj również słonego jedzenia typu fast food, a także chrupek, chipsów, krakersów i słonych paluszków.
- Jedz duże ilości owoców i warzyw, zwłaszcza świeżych i bogatych w potas (banany, pomidory, ziemniaki, fasola, groch, szpinak).
- Spośród różnych rodzajów mięsa wybieraj mięso z drobiu – gotowane (nie smażone!) – lub ryby.
- Jedz gruboziarniste kasze i brązowy ryż.
- Zrezygnuj z deseru; ewentualnie wybierz sałatkę owocową lub budyń przygotowany z chudego mleka.
- Na śniadania i kolacje wybieraj pieczywo pełnoziarniste lub chrupkie, płatki kukurydziane, chude sery i jogurty oraz białko jajek.
- Jedz orzechy włoskie i migdały.
- Pij mleko niskotłuszczowe, soki z warzyw (ale uważaj na gotowe soki! – kupiony sok z pomidorów zawiera dwa razy więcej soli niż zalecana dzienna dawka) oraz herbatę bez cukru.
Na co warto zwracać uwagę w trakcie terapii lekami obniżającymi ciśnienie tętnicze?
- Istnieje wiele leków obniżających ciśnienie krwi. Wybór preparatu należy do lekarza, który przy podejmowaniu decyzji kieruje się nie tylko skutecznością leku i jego tolerancją, ale także Twoim stanem zdrowia, w tym występowaniem innych chorób.
- Warto pamiętać, że inne przyjmowane leki mogą wpływać na działanie leków obniżających ciśnienie tętnicze.
- Nigdy nie wolno zaczynać leczenia na własną rękę, o jego wyborze musi decydować lekarz.
- Każdy lek obniżający ciśnienie tętnicze może wywołać działania niepożądane – nie występują one często, na ogół są niegroźne i nieznacznie nasilone, trzeba jednak poinformować o nich lekarza.
- Leki obniżające ciśnienie tętnicze wykazują pełny efekt dopiero po kilku, a nawet kilkunastu dniach stosowania. Przyjmuj je systematycznie i nie odstawiaj bez porozumienia z lekarzem.
- Pamiętaj, że leki nie usuwają przyczyny nadciśnienia, dlatego trzeba je przyjmować przez wiele lat, a nawet – w przypadku chorych na nadciśnienie pierwotne, czyli niezwiązane z innymi chorobami – całe życie.
- Na ogół stosuje się dwa leki obniżające ciśnienie tętnicze (mogą być zawarte w jednej tabletce).
Pamiętaj!
Istnieje duża szansa na uzyskanie trwałego obniżenia ciśnienia krwi. Powodzenie Twojego leczenia zależy od regularnego przyjmowania leków, zmiany trybu życia, a także od systematycznej współpracy z lekarzem, pielęgniarką, i skrupulatnego wypełniania ich zaleceń.
opracowała: Aldona Pniok
Bibliografia:
- Europejskie wytyczne dotyczące zapobiegania chorobom serca i naczyń w praktyce klinicznej na 2012 rok. Piąta Wspólna Grupa Robocza Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego i Innych Towarzystw Naukowych ds. Zapobiegania Chorobom Serca i Naczyń w Praktyce Klinicznej (Fifth Joint Task Force of the European Society of Cardiology and Other Societies on Cardiovascular Disease Prevention in Clinical Practice) utworzona przez przedstawicieli dziewięciu towarzystw oraz zaproszonych ekspertów. Kardiol. Pol. 2012; 70 (supl. 1): S1–S97.
- Gerontologia Polska. Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym w wieku podeszłym zalecane przez Konsultantów Krajowych w dziedzinach Geriatrii tom 20, nr 4, 119–147 ISSN 1425–4956
- Tykarski A., Posadzy Małaczyńska A., Wyrzykowski B. i wsp.: Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego oraz skuteczność jego leczenia u dorosłych mieszkańców naszego kraju. Wyniki programu WOBASZ. Kardiol. Pol., 2005; 63 (Supl. 4): S614–S619
- Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym – 2011 rok. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego . 2011; 15: 55–83
