Dieta powinna być lekkostrawna, w której całkowitemu ograniczeniu ulega sól kuchenna i cukry proste o całkowitej kaloryczności ok. 2000 kcal na dobę.
Zadaniem diety jest utrzymanie równowagi metabolicznej i uzyskanie prawidłowego poziomu cukru we krwi w ciągu całej doby.
Dieta jest ustalana indywidualnie dla każdego pacjenta. Dieta przeznaczona jest dla pacjentów z zaburzoną gospodarką elektrolitową, węglowodanową, z zaburzeniami funkcji nerek (dializowanych), jak również z nadciśnieniem tętniczym oraz chorobami układu krążenia.
ZALECENIA I UWAGI
Jedz regularnie. Posiłki spożywaj 5 - 6 razy dziennie co 3 godz. aby nie dopuścić do uczucia głodu. Należy jeść posiłki małe objętościowo, bez pośpiechu.
Potrawy nie powinny być zbyt gorace ani zbyt zimne.
Technika przyrządzania potraw opiera się na gotowaniu w wodzie i na parze, pieczeniu w pergaminie i duszeniu bez tłuszczu. Zabrania się podawania potraw smażonych i pieczonych z dodatkiem tłuszczu. Zupy i sosy podprawia się zawiesinami z mąki i wody lub mąki i śmietany, mleka, kefiru, jogurtu.
Zabrania się używania zasmażek.
Wyklucza się spożycie cukrów prostych zawartych w cukrze, słodyczach, miodach, dżemach, powidłach, marmoladzie.
Zaleca się spożywanie węglowodanów złożonych bogatych w błonnik : pieczywo ciemne, razowe, otręby, kasze grube, ryż brązowy, makaron z ciemnej mąki, warzywa w postaci surówek, sałatek i owoce ( jeden owoc w ciągu dnia ). Owoce zawierają cukier owocowy fruktozę.
Ogranicza się mleko i przetwory mleczne ze względu na zawartość cukru mlekowego laktozy ( tylko 1 szkl. dziennie ).Stosuje się z niską zawartością tłuszczu do 1/5 %. Wszystkiego rodzaju sery: białe, żółte, topione ograniczyć, spożywać tylko chude i nie łączyć z pieczywem.
W przypadku osób dializowanych należy obniżyć potas w warzywach. Najlepszym sposobem jest podwójne gotowanie bez soli.
Wszystkie posiłki przyrządza się bez dodatku soli. Zawartość soli spożywczej dostarczana jest tylko z produktów, które naturalnie zawierają sól ( np. pieczywo, sery żółte, topione, wędliny, marynaty ).Wszystkie produkty zawierające duże ilości sodu i potasu są eliminowane.
Należy ograniczyć spożycie białka . Powinno być pełnowartościowe, pochodzenia zwierzęcego (zawarte w chudym mięsie, drobiu, rybach, białkach jaj).
Tłuszcze stosuje się łatwostrawne tj. masło, margaryny miękkie, oleje, oliwę z oliwek, śmietankę i dodaje się je na surowo do gotowych potraw. Zabrania się natomiast spożywania takich tłuszczów jak : smalec, słonina, łój, boczek wędzony.
Ilość wypijanych płynów to jeden z najważniejszych problemów u chorych z niewydolnością nerek. Przekroczenie podaży płynów jest zagrożeniem dla życia. Należy pić powoli małymi łykami, unikać słodkich napojów, używać małych filiżanek, rozłożyć spożycie płynów w ciągu dnia. Dla pozostałych jednostek chorobowych płyny podaje się w zwykłych, fizjologicznie uwarunkowanych ilościach.
Potrawy przyprawiać należy sokiem z cytryny, kwaskiem cytrynowym, zieloną pietruszką, zielonym koperkiem, majerankiem, kolendrą, tymiankiem, melisą, miętą, cynamonem, wanilią. Należy wykluczyć wegetę, pieprz czarny, ocet, musztardę.
Całkowicie zrezygnuj z alkoholu i używek.
Przykładowy jadłospis
|
ŚNIADANIE |
II ŚNIADANIE |
OBIAD |
II OBIAD |
KOLACJA |
|
graham (1kromka),masło, ser biały (1plaster),ogórek zielony, herbata b/c |
jabłko małe (100g) |
koperkowa z ryżem |
dramstik dusz.,sał. z kap. czerw.,ziemniaki ( 2 małe sztuki ) |
żytni (2 małe kr.),masło, szynka kons.(1 plaster), rzodkiewki,herbata b/c |
|
razowy (2 małe kr.),masło, jajecznica/parze,sał. lodowa, herbata z cytryną b/c |
jogurt naturalny (200g) |
chudy rosół z makaronem (2 łyżki ugot.) |
risotto mięsno-jarzynowe, sos koperkowy, brokuł got. z wody |
graham (2 kr.),masło, pasta z kurcz.i jarzyn, ogórek ziel.,herbata b/c |
|
żytni (2 małe kr.),masło, pasta warzywna, rzodkiewki, herbata b/c |
sok warzywny (1 szkl.),żytni (1kr.) pasta mięsna |
kalafiorowa z ziemniakami |
zraz dusz.,ćwikła (1łyżka) surówka z kap.kiszonej, kasza grycz.(2 łyżki ugot.) |
razowy (2 małe kromki), masło, pasta z tuńczyka sałata ziel.,herbata b/c |
|
graham (2 kromki),masło, polędwica dr. (2 plastry), papryka czerw., kawa zboż. b/mleka i cukru |
twarożek ze szczypiorkiem i rzodkiewką (50g) |
dyniowa z grzankami |
ryba piecz.w folii, mizeria bez śmiet.,ziemniaki ( 2 małe sztuki ) |
żytni (2 małe kr.),masło, sałatka jarzyn. z małą ilością jogurtu,herbata b/cukru |
|
razowy (2 małe kr.),masło, pasta z jaj, ogórek zielony, herbata z cytryną b/c |
pomarańcza (1/2 szt.) |
barszcz z ziemniakami |
leniwe pierogi ( 6 sztuk ) z tłuszczem, b/cukru |
graham (2 kromki), masło, salceson drob., papryka żółta,herb.b/c |
|
żytni (2 małe kr.),masło, parówka cielęca 1szt.,sałata zielona,herbata zielona b/c |
kefir (200g) |
szpinakowa z makaronem (2 łyżki ugot.) |
pierś z kurcz.dusz., sałatka z kap.białej, ziemniaki ( 2 małe szt.) |
ryż z jabłkami i z tłuszczem, b/cukru herbata b/c |
|
graham (2 kromki), masło, rzodkiewki, kawa zboż. b/mleka i cukru |
kisiel truskawkowy b/c |
zupa krem z groszku ziel. |
kotlety ziemniacz.smaż. bez tłuszczu (2 szt.), bukiet warzyw z wody |
żytni (2 małe kr.),masło, pasta z wędl. i białka jaj, sałata lodowa,herb.b/c |
Produkty i potrawy wskazane i przeciwskazane w diecie nerkowo-cukrzycowej
|
PRODUKTY I POTRAWY |
ZALECANE |
PRZECIWSKAZANE |
|
napoje |
kawa zboż.czarna ,słaba herbata,herbaty owocowe, soki owocowe, warzywne ( oprócz pomidorowego), napoje owocowe, mleko 2%, jogurt, maślanka, kefir, wody miner. niegazow.(z niską zawartością minerałów) w ramach dozwolonej ilości płynu : słaba herbata, herbaty owocowe, kawa zbożowa czarna, soki owocowe i warzywne, kompoty, napoje mleczno-owoc.,mleko 2%,jogurt, maślanka, kefir, wody miner. niegazowane |
płynna czekolada, kakao, mocna herbata, kawa naturalna, wszystkie napoje alkoholowe, wody i napoje gazowane |
|
pieczywo |
w każdej postaci niskosodowe, suchary b/cukru i b/soli |
zbyt świeże, bardzo słone, cukiernicze |
|
dodatki do pieczywa |
pasty warzywne w ograniczonej ilości: chudy twaróg, chuda szynka, polędwica,polędwica drob., pasty mięsne,mięsno-jarzyn. |
tłusty twaróg,sery topione,żółte, dojrzewające, tłuste wędliny ,pasztetowa, salceson,konserwy mięsne i rybne, ryby wędzone, marynowane |
|
tłuszcze |
dodaw.na surowo: masło,margar.miękkie,oleje (sojowy, słoneczn.,rzepakowy),oliwa z oliwek, chuda śmietanka |
smalec,słonina,boczek, łój, margaryny twarde, kwaśna śmietana |
|
potrawy z jaj |
gotowane na miękko, jajecznica / parze, jako dodatek do potraw |
smażone, tłusta jajecznica |
|
zupy i sosy |
warzywne, krupniki, ziemniaczane, kremy, na wywarach jarzynowych; sosy łagodne : koperkowy, pietruszkowy, jarzynowy, potrawkowy, cytrynowy w ograniczonej ilości: pomidorowy |
tłuste, zawiesiste, na wywarach mięsnych, kostnych,grzybowych,zasmażane, zaprawiane kwaśną śmietaną, pikantne, z warzyw kapustnych, roślin strączkowych, ogórkowa, cebulowa, porowa, rosoły, buliony; sosy ostre, pikantne: grzybowy, chrzanowy, musztardowy, majonezowy, cebulowy |
|
dodatki do zup |
bułka, chleb, grzanki, ryż, makarony, kasza manna, jęczmienna, gryczana, ziemniaki |
groszek ptysiowy, kluski francuskie, nasiona roślin strączkowych |
|
mięso,drób, ryby |
w ograniczonej ilości: chuda cielęcina, wołowina, wieprzowina, królik, indyk, kurczak, chude ryby : łosoś, makrela, tuńczyk, halibut potrawy duszone,gotowane, pulpety, klopsiki, budynie mięsne, potrawki ograniczenie spożycia fosforu : wątróbka, móżdżek, nerki, ryby świeże, solone, wędzone, konserwy rybne |
tłuste gatunki : wieprzowina, baranina, podroby, gęsi, kaczki, dziczyzna, ryby potrawy marynowane, wędzone, pieczone, smażone |
|
potrawy półmięsne i bezmięsne |
budynie z kasz, warzyw i mięsa, makaron z mięsem, risotto mięsno-jarzynowe, pierogi z mięsem, ryż z jabłk., kluski śląskie, kopytka,leniwe pierogi, zapiekanki, kotlety ziemniaczane |
wszystkie potrawy smażone na tłuszczu np. placki ziemniaczane, bliny, kotlety, krokiety, bigos, fasolka po bretońsku,łazanki z kapustą, flaczki |
|
warzywa |
marchew, pietruszka, seler, buraki, sałata zielona, lodowa, rzodkiewka, dynia, kalafior, brokuł, szpinak, kalarepa, ogórek zielony, fasolka szparagowa, groszek zielony, szczypiorek, koperek ogranicz.spożycia potasu : pomidory, buraki, szpinak, pietruszka, kalarepa, groszek zielony,koperek zielony, bakłażany,cukinie, botwinka, ketchup i konc.pomidor. |
kiszonki, konserwow.octem, warzywa solone, ostro przyprawione, nasiona roślin strączk., ogórki kiszone, konserw.,grzyby,cebula,pora, czosnek, chrzan, brukiew, rzepa, awokado warzywa zasmażane, sałatki z majonezem, musztardą |
|
ziemniaki |
gotowane w całości, w postaci puree ograniczenie spożycia potasu: ziemniaki pod każdą postacią |
odsmażane, smażone z tłuszczem : frytki, krążki, chipsy, placki |
|
owoce |
jabłka,banany,cytrusowe,brzoskwinie,morele,winogrona, jagodowe,truskawki, wiśnie,czereśnie,śliwki, kiwi, melon, arbuz (tylko 1 owoc dziennie) ogranicz.spoż. potasu : banany, morele, brzoskwinie, porzeczki, winogrona, agrest, ananasy, rodzynki, orzechy, soki i koncentraty owocowe |
owoce suszone, marynowane |
|
desery |
galaretki owocowe , kisiele i kompoty b/cukru, musy owocowe, owoce surowe, suchary b/cukru, biszkopt b/cukru |
torty, ciasta, ciasta z masami, kakao, desery z używkami, orzechami, chałwa, batony, lody, czekolada |
|
przyprawy |
sok z cytryny, kwasek cytryn., zielona pietruszka, zielony koperek, majeranek, kminek, tymianek, kolendra, mięta, melisa w ograniczonej ilości: ocet winny, pieprz ziołowy, papryka słodka |
sól, cukier, ocet, pieprz czarny, musztarda, papryka ostra, chrzan, wegeta, maggi, kostki bulionowe, ziele angielskie, liść laurowy, gałka muszkatołowa |
Opracowały : Bożena Puda, Martyna Wachtarczyk – dietetyczki szpitalne
